Cấy ghép tế bào gốc có thể đảo ngược tổn thương do đột quỵ?
Các nhà khoa học tại Đại học Zurich cho thấy: cấy ghép tế bào gốc thần kinh có thể tái tạo tế bào thần kinh, phục hồi vận động và thậm chí sửa chữa mạch máu sau đột quỵ (trên mô hình chuột). Đây là bước tiến hứa hẹn cho điều trị trên người.
Hình minh họa: Mặt cắt ngang não chuột sau đột quỵ và ghép tế bào gốc. Vùng nét đứt là ổ đột quỵ; nhánh thần kinh của tế bào người ghép (màu nâu đậm) lan vào vỏ não (CX) và qua thể chai (CC) sang bán cầu còn lại.
Vì sao quan trọng?
- 1/4 người trưởng thành sẽ bị đột quỵ trong đời; nhiều trường hợp để lại di chứng vĩnh viễn (liệt, rối loạn ngôn ngữ…).
- Hiện chưa có liệu pháp phục hồi mô não tổn thương sau đột quỵ một cách triệt để.
Nghiên cứu đã làm gì?
- Dùng tế bào gốc thần kinh người (nguồn từ iPSC) ghép vào vùng não tổn thương của chuột (sau khi gây đột quỵ mô phỏng người).
- Thời điểm ghép tối ưu: khoảng 1 tuần sau đột quỵ (hữu ích cho chuẩn bị lâm sàng).
- Theo dõi bằng nhiều kỹ thuật hình ảnh và sinh hóa trong 5 tuần.
Kết quả chính
- Tế bào ghép sống sót, biệt hóa thành tế bào thần kinh và kết nối với mạng nơ-ron sẵn có.
- Ghi nhận mạch máu mới, giảm phản ứng viêm, cải thiện hàng rào máu–não.
- Phục hồi vận động rõ rệt (đánh giá một phần bằng phân tích dáng đi hỗ trợ AI).
Ý nghĩa lâm sàng & chuẩn bị ứng dụng
- Quy trình sản xuất tế bào gốc theo chuẩn không dùng chế phẩm động vật (hướng tới dùng cho người).
- Đang phát triển công tắc an toàn để ngăn tăng sinh ngoài kiểm soát.
- Khảo sát đường đưa tế bào tiêm nội mạch (ít xâm lấn hơn ghép trực tiếp vào não).
- Tham chiếu: thử nghiệm lâm sàng iPSC cho Parkinson đã bắt đầu tại Nhật—đột quỵ có thể là hướng kế tiếp.
Hạn chế & bước tiếp theo
- Kết quả hiện tại ở mô hình chuột; cần thử nghiệm lâm sàng trên người để xác nhận hiệu quả/độ an toàn dài hạn.
- Cần chuẩn hóa thêm về liều, vị trí, thời điểm ghép và theo dõi biến chứng.
